W III edycji badania prowadzonego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości „Monitoring innowacyjności polskich przedsiębiorstw” wzięły udział mikro- (bez samozatrudnionych), małe, średnie i duże firmy działające w Polsce. Jego celem była diagnoza stanu innowacyjności przedsiębiorstw w Polsce i czynników ją kształtujących. Badanie przeprowadzono w okresie od stycznia do kwietnia 2020 roku. Jednocześnie pytania badania ilościowego dotyczyły, zgodnie z podejściem stosowanym przez GUS w badaniu innowacyjności, ostatnich trzech lat (2017-2019).

Zbieranie danych miało miejsce w okresie styczeń-kwiecień 2020 r., przy czym badanie ilościowe zakończyło się na początku marca, a więc tuż przed wprowadzeniem lockdownu w Polsce i innych państwach. Przedsiębiorcy nie odczuli więc jeszcze skutków pogorszenia prowadzenia działalności spowodowanych zaistniałą sytuacją. Jednocześnie pytania badania ilościowego dotyczyły, zgodnie z podejściem stosowanym przez GUS w badaniu innowacyjności, ostatnich trzech lat (2017-2019). Raport opisuje więc przede wszystkim sytuację w tym okresie, choć w wywiadach jakościowych przedsiębiorcy odnosili się już do okoliczności związanych z pandemią.

A jaki obraz polskiej innowacyjności wyłania się z analizy zebranych danych? Oto 10 faktów o innowacyjność polskich przedsiębiorstw tuż przed pandemią:

• 34,7% firm działających w Polsce było aktywnych innowacyjnie w latach 2017-2019 (co oznacza, że wprowadziły lub próbowały zastosować w działalności firmy przynajmniej jedną innowację), zaś 30,1% firm można określić jako innowacyjne (tj. takie, które wprowadziły przynajmniej jedną innowację). Udział firm innowacyjnych w podziale na wielkość firm wynosi: 29,2% wśród mikroprzedsiębiorstw, 38,7% – małych firm, 43,3% – średnich oraz 56,7% – dużych przedsiębiorstw.
• Wskaźnik Dojrzałości Innowacyjnej (WDI) w III edycji badania osiąga wartość 19,02 na 100 punktów (I edycja – 15,41, II – 21,92). WDI jest istotnie zależny od wielkości firmy: dla mikrofirm wynosi 18,03, dla małych firm – 25,18, średnich – 30,77, dużych – 39,58. W III edycji w porównaniu z II edycją badania z 2019 r. zwiększył się wpływ czynników zewnętrznych na innowacyjność firm. Jednocześnie nastąpiło obniżenie wartości wskaźników cząstkowych odpowiedzialnych za kapitał relacyjny oraz zwrot z innowacji.
• Polskie przedsiębiorstwa częściej wprowadzają innowacje procesów biznesowych (24,5%) niż innowacje produktowe (13,1%).
• Zdecydowanie częściej wprowadzano innowacje nowe w skali firmy – 25,7%, niż w skali rynku – 6,1%.
• Działalność innowacyjna polskich firm to przede wszystkim nakłady inwestycyjne w środki trwałein. zakup maszyn i urządzeń (w tym sprzętu komputerowego), środki transportu i inne – 65% firm aktywnych innowacyjnie.
• Głównym źródłem innowacji w polskich przedsiębiorstwach jest kadra zarządzająca (70% firm aktywnych innowacyjnie), w drugiej kolejności – zewnętrzne środowisko firmy: klienci, dostawcy oraz konkurenci (54%).
• 70% ogółu firm aktywnych innowacyjnie współpracowało z klientami w zakresie działalności innowacyjnej, niemalże połowa (46%) z dostawcami, a jedna piąta (22%) z konkurentami i innymi przedsiębiorstwami.
• Wśród korzyści płynących z prowadzenia działalności innowacyjnej przedsiębiorcy wskazują: poprawę jakości obsługi klienta (54%), zwiększenie zdolności dostosowania się do wymogów klientów (51%), podniesienie jakości wyrobów i usług (51%), zwiększenie wydajności pracy (43%), a także pozyskanie nowych klientów (43%), wzmocnienie marki (43%), wzrost sprzedaży (37%) oraz wzrost zysku netto (33%).
• Bariery w rozwoju innowacji mają podłoże rynkowe: silna konkurencja w branży (55% firm aktywnych innowacyjnie) i niedostatek wykwalifikowanych pracowników (41%) oraz administracyjne: biurokracja (45%) i nieelastyczne przepisy prawa (42%).
• W opinii firm nieaktywnych innowacyjnie najważniejszą barierą rozpoczynania i prowadzenia działalności innowacyjnej jest przekonanie o braku zasadności jej podejmowania z uwagi, że nie jest niezbędna w danej branży do osiągnięcia przewagi rynkowej (41%).

Naturalnym wydaje się pytanie w jakim zakresie i na jak długo pandemia zmieni podejście przedsiębiorstw do innowacji, bo to, że tak się stanie jest niemal pewne. Transformacja cyfrowa stała się koniecznością i szansą dla wielu przedsiębiorstw, dlatego rośnie zainteresowanie rozwiązaniami umożliwiającymi świadczenie pracy zdalnej, e-commerce czy  obsługi klienta przez internet. Coraz częściej wykorzystywane są technologie mobilne, rozwiązania chmurowe, sztuczna inteligencja czy analityka biznesowa. To wszystko prawdopodobnie pozytywnie wpłynie na kolejne dane o działalności innowacyjnej przedsiębiorstw i zapewne będzie kontynuowane w kolejnych latach. Z drugiej strony nie można zapominać, że pandemia wciąż trwa i w Izraelu, Francji czy Wielkiej Brytanii wprowadzany jest właśnie drugi lockdown lub kolejne ograniczenia w funkcjonowaniu społeczeństwa i gospodarki. Automatyzacja i dygitalizacja procesów wymaga nowych kompetencji i nakładów. Wciąż też trzeba pamiętać, że możliwości wprowadzania zmian w dużym stopniu zależą od specyfiki branży. Turystyka, branża eventowa, transport pasażerski czy usługi konsumenckie (typu fryzjerzy czy usługi kosmetyczne), a nawet produkcja przemysłowa – wciąż zależą od fizycznej obecności człowieka. Dlatego pełną ocenę sytuacji, chciałoby się powiedzieć „po pandemii”, poznamy w kolejnym roku.  

Zapraszamy do przeczytania raportu!

Źródło: PARP (www.parp.gov.pl /19.10.2020 r.)